Vô ngã là một trong những giáo thuyết quan trọng, cốt lõi của Phật Giáo. Để hiểu rõ vô ngã là gì? Ý nghĩa của vô ngã trong Phật Giáo quan trọng ra sao? Hãy cùng sieusach.info đi tìm hiểu chi tiết trong nội dung bài viết dưới đây.
Nội dung chính
Vô ngã là gì?
Vô ngã là từ Hán Việt trong đó từ vô tức là không còn ngã được hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau. Theo tư tưởng của Ấn Độ thời Đức Phật thì ngã nghĩa là chủ tể hay linh hồn. Trong chủ tể thì tể nghĩa là sắp đặt, sai xử, xét đoán, vậy nên ngã theo nghĩa chủ tể là có quyền được sắp đặt, điều khiển, tự do tự tại. Đa số mọi người đều có cảm thấy mình là chủ của thân tâm, có thể điều khiển được thân xác và họ tin rằng trong thân tâm này có một ông chủ (hay gọi là Ngã).
Vô ngã là tư tưởng trong thuyết giáo của Phật giáo
Vô ngã (anatta) theo nghĩa đen có nghĩa là “không có ta” còn theo nghĩa bóng có nhiều nghĩa khác nhau. Chẳng hạn, theo Đại thừa thì vô ngã có nghĩa là “vô dự tính”. Còn theo triết học Phật vô ngã là bản ngã là cái tôi tồn tại trong mỗi con người, tồn tại vĩnh viễn không bị ảnh hưởng bởi sinh tử. Còn theo Phật giáo nguyên thủy thì vô ngã nghĩa là “không phải là của ta, không phải ta”.
Trong kinh vô ngã tướng thì vô ngã có nghĩa là không có cốt lõi, không có thẩm quyền nào ở đó. Vì vậy, Đức Phật đã nói: “Vật chất là vô ngã” điều đó có nghĩa là vật chất không có chủ quyền, không có cốt lõi.
Hơn nữa, mọi sự vật trên cõi đời này đều có sự phụ thuộc lẫn nhau, tương trợ để vận hành trong cuộc sống. Trong vũ trụ này mọi vật đều không có sự hiện diện độc lập mà chỉ có sự tương thức, liên quan mật thiết với nhau.
Theo như chú giải trong kinh Vô Ngã thì bản chất hay cốt lõi là có một cái ngã, một cái tôi, một thực thể tồn tại vĩnh viễn đó là sai lầm. Không có cốt lõi được hiểu là không có linh hồn, không có thực thể trọn vẹn.
Con người nếu muốn có cốt lõi thì phải làm chủ được chính mình. Từ đó, ta có thể hiểu được vật chất sẽ không có cốt lõi bởi vật chất không có các tính chất trên. Đồng thời, vật chất cũng không phải là kẻ thực hành, kẻ làm chủ chính mình.
Vô ngã trong Phật giáo là gì?
Theo pháp môn Phật đạo, vô ngã đó là sự tu tập vượt vòng lưu sanh tử luân hồi. Trong đạo Phật, vô ngã là một trong 3 pháp ấn gồm: vô thường, khổ và vô ngã. Theo Đạo Phật, mỗi sự vật xuất hiện trên đời này là do duyên sinh khởi phát, sự vật không có quyền gì đối với sự sinh ra hay sự hoại diệt của chính nó. Cái gì có sinh thì sẽ có diệt đó là vô thường, cái gì vô thường thì là khổ, cái gì khổ mà biến đổi theo duyên sinh đó là vô ngã.
Vô ngã trong Phật Giáo là con đường ngắn nhất đưa đến Phật pháp
Trong bài Kinh Vô ngã Tướng (Anattal – khana) cũng cho rằng cái ngã cái “tôi” và đó là một tập hợp của Ngũ uẩn (sắc uẩn, tưởng uẩn, thọ uẩn, hành uẩn và thức uẩn), tự sinh diệt và luôn luôn thay đổi.
Có 3 câu nói nổi tiếng trong Phật giáo đó là: “Tất cả Pháp Hữu Vi” đều Khổ; “Tất cả Pháp Hữu Vi” đều Vô Thường” “Tất cả Các Pháp” đều Vô ngã. Nghĩa là không chỉ con người là vô ngã mà các pháp cũng vô ngã. Không có pháp nào là không bị sinh diệt, các pháp đều chuyển biến, không độc lập.
Hiện mỗi con người sinh ra đều có những cái tôi, bản ngã riêng. Về bản chất thì ai cũng yêu thương cái tự ngã của mình, và mang nó theo suốt cuộc đời. Bởi vậy, bản ngã càng nhiều con người sẽ càng cảm thấy phiền não, đau khổ.
Đây là tập tính khó bỏ vì đã ăn sâu vào trong tiềm thức của mỗi con người từ thời xa xưa nên rất khó thay đổi. Cho nên, những người tu theo Phật, là hàng đệ tử Phật, chánh pháp của Phật đều phải hiểu cái căn bản của Phật là vô ngã, chỉ có vô ngã mới là con đường ngắn đưa chúng ta đến với Phật nhanh nhất.
Luân hồi và vô ngã trong Phật giáo là gì?
Hiểu theo nghĩa thông thường luân nghĩa là xoay vần, luân chuyển, vòng tròn, bánh xe. Hồi nghĩa là trở về, quay về, ghép lại chúng ta hiểu luân hồi nghĩa là vòng tròn sinh tử của con người luôn tiếp dẫn không có hồi kết.
Luân hồi trong Phật giáo là vòng sinh, tử của chúng sinh
Luân hồi trong mỗi tín ngưỡng tôn giáo sẽ có những giải thích khác nhau. Trong Phật giáo thì luân hồi đó là vòng sinh, tử của chúng sinh.
Theo đó, luân hồi và các giáo lý vô ngã có quan hệ mật thiết với nhau, con người khi mất đi sẽ được đầu thai qua 6 cõi gọi là lục đạo luân hồi:
- Cõi trời.
- Cõi A Tu La.
- Cõi người.
- Cõi súc sinh.
- Cõi ngạ quỷ.
- Cõi địa ngục.
Như vậy, sau khi chết đi con người nếu được tái sinh trong lục đạo luân hồi. Khi đó, chúng sinh sẽ đầu thai chuyển kiếp vào 1 trong 6 cõi trên tùy thuộc vào nghiệp để siêu sinh hay trả nợ cho nghiệp đã làm trong quá khứ.
- Nếu ta làm 10 điều ác khi qua đời sẽ rơi xuống địa ngục.
- Nếu ta làm dưới 10 điều ác nhưng nặng về tham sẽ đầu thai thành quỷ đói.
- Nếu ta làm 5 trong 10 điều ác sẽ đầu thai làm súc sinh.
- Trong cuộc sống tích đức, hành thiện, làm nhiều điều tốt khi qua đời sẽ lên thiên đường.
- Những người không đủ uy đức, tùy theo duyên nợ thiện ác ở tiền kiếp trước sẽ đầu thai vào các cõi khác..
Lợi ích của cuộc sống vô ngã
Giáo lý vô ngã đó là nền tảng căn bản bản của đạo Phật. Tuy nhiên, khi áp dụng vào đời sống hàng ngày thì chúng ta sẽ càng thấy rõ những lợi ích khi thực hành vô ngã. Thực hành cuộc sống vô ngã giúp con người hướng đến sự tự tại, an nhiên trong tâm hồn và cuộc sống.
Đầu tiên, con người không ai tránh khỏi những phiền não bởi “tham-sân-si”… đó có thể hiểu là do chấp ngã mà ra. Chấp ngã càng nhiều thì con người càng đau khổ, ngược lại khi biết tu tập vô ngã, hiểu rằng vạn vật đều biến hóa liên tục thì cuộc sống sẽ thanh thản, tự do, tự tại hơn.
Sống vô ngã giúp con người sống cuộc đời an nhiên, tự tại
Bởi con người luôn có chấp ngã dẫn đến sinh ra đủ loại phiền não ngã sở và ngã kiến. Chẳng hạn, khi ai đó đụng vào ngã sở như: nhà cửa, tiền bạc, quyền lợi của chúng ta thì chúng ta sẽ mất bình tĩnh, thể hiện sự tức giận, nóng nảy của mình. Với những người tu tập vô ngã, sẽ không còn chấp niệm tài sản là của ta nên không cảm thấy bị mất mát hay không quá đau khổ hay sân hận.
Ngoài ra, những người có ngã kiến rất cao, nghĩa là luôn cho rằng ý kiến, lời nói của mình luôn đúng. Nếu bị phản bác liền sinh ra tranh cãi, hơn thua, lời qua tiếng lại, thậm chí tệ hơn là dùng bạo lực. Với những người tu vô ngã, họ sẽ không ngạo mạn, biết khiêm nhường, không khoe khoang, hơn thua lời ăn tiếng nói với người khác.
Người tu vô ngã thời gian đầu có thể sẽ cảm thấy buồn rầu, đau khổ trước những lời nói, hành động ác ý. Thế nhưng, khi đã quen dần, chấp nhận những bản ngã dần tiêu mòn, khi bị gieo lời cay đắng thì cũng chỉ cảm thấy có chút đau khổ mà thôi. Cho đến khi, đạt đến cảnh giới cuối cùng, chấp ngã không còn thì đứng trước những lời nói ác ý của người khác, mọi sự đau khổ đều sẽ không còn tồn tại.
Qua nội dung vô ngã là gì, ý nghĩa của vô ngã trong Phật giáo mà chúng tôi đã chia sẻ trên đây, hy vọng đã giúp bạn thấy được bản chất của giáo lý vô ngã trong đạo Phật. Truy cập thường xuyên website sieusach.info để không bỏ lỡ những bài viết về Phật giáo cũng như những kiến thức thú vị khác nhé.
