Hiệu ứng cánh bướm là một thuật ngữ không còn xa lạ với nhiều người khi nói về hiệu ứng tâm lý. Hiệu ứng này chứa đựng nhiều triết lý thú vị, mang ý nghĩa và có tính ứng dụng cao trong các lĩnh vực, ngành nghề. Trong bài viết dưới đây chúng tôi sẽ giải mã chi tiết về hiệu ứng cánh bướm là gì qua những ví dụ cụ thể để bạn hiểu rõ hơn về vấn đề này.
Nội dung chính
Hiệu ứng cánh bướm là gì?
Khái niệm
Hiệu ứng cánh bướm tiếng Anh là butterfly effect được sử dụng để mô tả một hiệu ứng tâm lý, được nhắc đến như một phép ẩn dụ để nói về học thuyết chú bướm bay đập cánh làm xoay chuyển mọi vật, hiện tượng. Học thuyết này có ý nghĩa lớn trong việc biểu đạt những điều nhỏ bé nhưng lại mang đến kết quả rất lớn.
Hiệu ứng cánh bướm là một thuật ngữ khoa học ẩn dụ về triết lý cuộc sống
Xét về phương diện khoa học, cụm từ này đơn thuần miêu tả khái niệm về độ nhạy cảm của hệ trong điều kiện gốc của thuyết hỗn loạn. Còn trên phương diện văn hóa đương đại, thì hiệu ứng cánh bướm là phép ẩn dụ khi nói về một hành động, sự kiện nhỏ cũng có thể làm thay đổi số phận, vận mệnh của một người, hay thậm chí đem đến những tác động lớn làm thay đổi cả lịch sử.
Nguồn gốc ra đời của hiệu ứng cánh bướm
Thuật ngữ hiệu ứng cánh bướm (butterfly effect) được nhà khí tượng học Edward Lorenz phát hiện và xây dựng từ năm 1961. Trong quá trình nghiên cứu, ông đã thực hiện một mô phỏng dự đoán về thời tiết trên máy tính. Lorenz đã tiến hành chạy chương trình và nhập số liệu là 0,506 thay vì nhập đầy đủ 0,506127. Điều này khiến cho kết quả dự đoán thời tiết thay đổi đáng kể so với những tính toán ban đầu.
Nguồn gốc hiệu ứng cánh bướm phát hiện nhà khí tượng học Edward Lorenz
Ông rất bất ngờ bởi những sai số rất nhỏ đó lại ảnh hưởng lớn đến kết quả thực nghiệm. Chính từ đây, Lorenz đã đưa ra khái niệm về butterfly effect cùng với câu nói rất nổi tiếng: “Chỉ cần một con bướm đập cánh ở Brazil cũng có thể gây ra một cơn lốc xoáy ở Texas”. Theo đó, ông cho rằng chỉ một cái đập cánh của con bướm cũng có thể gây ra sự biến đổi lớn trên điều kiện gốc của hệ vật lý.
Xem thêm: Hiệu ứng Bokeh là gì? Cách tạo hiệu ứng Bokeh trong nhiếp ảnh
Ví dụ về hiệu ứng cánh bướm trong thực tế cuộc sống
Sophie gây ra Thế chiến Thứ nhất
Sophie Chotek là vợ của Archdule Franz Ferdinand – người thừa kế Đế chế Áo – Hung. Archduke vốn là một người rất yêu vợ nhưng do phong tục nên trong các nghi lễ của hoàng gia, vợ ông không được đi cùng. Chính vì vậy, Sophie thường cảm thấy cô đơn và buồn chán.
Do đó, trong một chuyến đi thị sát thực lực quân đội Áo-Hung ở Bosnia Archdule quyết định mang theo vợ; thực chất là cái cớ để đưa vợ đi chơi. Sophie liền lập tức đồng ý và hiệu ứng cánh bướm bắt đầu chuyển động.
Ferdinand và Sophie bị g.i.ế.t chết trên phố
Cặp vợ chồng sau đó đã đi thị sát trên chiếc ô tô mui trần đến Bosnia; khi đến Sarajevo, một người đi theo chủ nghĩa dân tộc Serbia đã lao ra và bắn chết cả 2 ở cự ly gần.
Vụ g.i.ế.t người này đã gây ra sự phẫn nộ và nước Áo yêu cầu phía bên Serbia phải có lời xin lỗi vô điều kiện. Mặc dù Serbia đã lên án hành động g.i.ế.t người này nhưng họ từ chối xin lỗi vì hành động đó không liên quan đến họ.
Từ đó, hiệu ứng cánh bướm bắt đầu với việc nước Áo tuyên chiến với Serbia vì từ chối gửi lời xin lỗi. Sau đó, nước Nga ngay lập tức lao vào để bảo vệ đồng minh bằng cách tuyên chiến với Áo. Còn đồng minh của Áo là nước Đức cũng tuyên chiến với Nga. Tiếp đến đồng minh của Nga là Pháp và Anh cũng tuyên chiến với Đức.
Thế chiến thứ nhất đã bắt đầu xảy ra. Một người phụ nữ ngây thơ, buồn chán đã châm ngòi cho một sự kiện lịch sử khủng khiếp của thế chiến thứ I trên thế giới.
Adolf Hitler bị từ chối giấc mơ nghệ sĩ, trở thành kẻ độc tài quân sự
Năm 1905, Adolf Hitler nộp đơn vào Học viện Mỹ thuật ở Vienna, và đã bị từ chối 2 lần. Người sau khi bị từ chối, đã buộc mình phải sống trong khu ổ chuột của thành phố và đi theo chủ nghĩa bài xích Do Thái dần lớn mạnh.
Adolf Hitler kẻ độc tài quân đội Đức
Hitler sau đó đã tham gia Quân đội Đức, trở thành một kẻ độc tài gây thiệt mạng cho biết bao nhiêu người thay vì thực hiện ước mơ của mình trở thành một nghệ sĩ.
Người lính tha mạng cho kẻ địch, dẫn đến Thế chiến Thứ hai
Một hiệu ứng cánh bướm khác được cho là khởi động cho Thế chiến thứ 2 đó là câu chuyện người lính Anh – Henry Tandey. Vào năm 1918 khi đang chiến đấu anh đã quyết định tha mạng cho một thanh niên Đức khi anh ta lọt vào tầm ngắm súng.
Thanh niên Đức đó chính là Adolf Hitler, người đã bắt đầu cuộc chiến tàn khốc mà lịch sử đã ghi lại. Cuộc tàn sát của Thế chiến thứ 2 đã lấy đi mạng sống từ 70 đến 85 triệu người; chiếm khoảng 3% dân số toàn thế giới vào thời điểm đó.
Một cuốn sách hư cấu làm mất đi 900 triệu USD của nền kinh thế Mỹ
Thomas W. Lawson, một nhà môi giới chứng khoán đã cho ra đời cuốn sách “Thứ 6 ngày 13” vào năm 1907. Sau đó, sự mê tín này đã lan rộng trong cộng đồng và có ảnh hưởng sâu rộng trong toàn thế giới.
Vào thứ 6 ngày 13, nền kinh tế Mỹ sẽ bị thiệt hại khoảng 900 triệu USD vì mọi người sẽ không làm bất cứ việc gì cũng khiến họ sợ hãi, sợ không gặp may mắn. Trong lịch sử Mỹ, trên thị trường chứng khoán đã ghi nhận về mức tăng trung bình chỉ 0,2% hoặc ít hơn vào ngày đó.
Cuốn sách thứ 6 ngày 13 khiến nền kinh tế Mỹ thiệt hại khoảng 900 triệu USD
Tác phẩm của Lawson “chỉ là một cuốn tiểu thuyết” nhưng hiệu ứng cánh bướm của nó vẫn tiếp tục lan tỏa và được cảm nhận chân thực hơn một thế kỷ sau.
Tác động của hiệu ứng cánh bướm như thế nào?
Trong khoa học
Lý thuyết về sự hỗn loạn là một trong những lĩnh vực thú vị được các nhà toán học hiện đại yêu thích. Họ luôn cố đoán những điều khó đoán dựa trên việc sử dụng dữ liệu và đưa ra những luận điểm logic để giải thích hành vi của mọi sự vật, sự việc.
Tuy nhiên, thực tế họ đã phải chấp nhận sự thật rằng không thể tính toán được hết những thay đổi, bởi sẽ luôn có những tác nhân nhỏ làm ảnh hưởng đến quá trình thu thập thông tin. Biểu hiện rõ nhất đó là dự báo thời tiết vẫn chỉ là dự báo mà không thể đưa ra những dữ liệu chắc chắn, chính xác.
Trong kinh doanh
Nếu các doanh nghiệp biết giải quyết, xử lý các vấn đề nhỏ hợp lý, đúng cách thì có thể sẽ đem đến nhiều lợi ích bất ngờ. Tuy nhiên, nếu chỉ hành động thiếu trách nhiệm, không chuyên nghiệp chẳng hạn như khiến khách hàng có trải nghiệm không tốt khi sử dụng sản phẩm, điều này có thể sẽ ảnh hưởng lớn đến hoạt động của doanh nghiệp, thậm chí có thể làm phá sản.
Tác động của hiệu ứng cánh bướm
Trong cuộc sống
Từ thời xa xưa dù chưa biết đến hiệu ứng cánh bướm nhưng ông cha ta đã có những câu nói thể hiện quan niệm nhân quả như: “Một đốm lửa có thể đốt cháy cả một cánh rừng” hay “Sai một li đi một dặm”. Qua đó, ông bà ta cũng khuyên dạy rằng đừng đánh giá thấp những hành động nhỏ, vì nếu thực hiện mỗi ngày có thể dẫn đến những kết quả lớn về sau.
Ý nghĩa về mặt tâm lý học của hiệu ứng cánh bướm
Trong lĩnh vực tâm lý học, hiệu ứng cánh bướm được sử dụng để nhắc nhở mọi người trong mỗi hành động có thể sẽ mang đến những kết quả ngoài tầm kiểm soát. Do vậy, nó thúc đẩy mỗi người nên tự tạo cho mình trạng thái cảm xúc, hiểu và cảm nhận cuộc sống để thấy được tầm quan trọng của mọi thứ xung quanh. Từ đó hướng đến một tâm lý lạc quan, vui vẻ hơn trong cuộc sống thu hút được những năng lượng tích cực, cải thiện chất lượng cuộc sống tinh thần.
Ý nghĩa của hiệu ứng cánh bướm
Nhiều người thường cho rằng khả năng của mình có giới hạn sinh ra tự ti. Nhưng đừng đánh giá quá thấp sức mạnh của mình, bởi mỗi hành động nhỏ góp lại sẽ tạo nên sự thay đổi lớn, hoặc những thay đổi nhỏ biết đâu lại là ngọn nguồn của sự đột phá mới trong tương lai.
Ứng dụng hiệu ứng cánh bướm để xây dựng cuộc sống tốt đẹp hơn
Khi chúng ta thực hiện một hành động nào đó thì chắc chắn sẽ có kết quả tương ứng. Nên khi làm việc có ích sẽ nhận được nhiều điều tốt đẹp và ngược lại, hành động sai trái dù rất nhỏ có thể khiến bạn nhận phải “trái đắng”.
Do đó, để ứng dụng hiệu ứng tâm lý cánh bướm bạn nên coi trọng những chi tiết nhỏ xung quanh, dù là những điều nhỏ nhất cũng sẽ tạo nên kết quả hay biến động lớn. Trong công việc cũng như cuộc sống cần phải nỗ lực thực hiện một cách chỉnh chu để đạt được hiệu quả tốt nhất.
Hiệu ứng cánh bướm chứa đựng nhiều ý nghĩa và bài học sâu sắc, được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực của cuộc sống. Hy vọng qua bài viết này bạn đã hiểu rõ hơn về hiệu ứng cánh bướm là gì và có thể áp dụng để bản thân phát triển và đạt được những điều mình mong muốn.
