Giao tiếp phi ngôn ngữ là một trong những yếu tố quan trọng tạo một cuộc giao tiếp thành công. Vậy giao tiếp phi ngôn ngữ là gì? Các phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ nào đang được sử dụng? Hãy cùng sieusach.info tìm hiểu để giải đáp thắc mắc trong bài viết sau đây.
Nội dung chính
Giao tiếp phi ngôn ngữ là gì?
Thuật ngữ giao tiếp phi ngôn ngữ tiếng Anh là Nonverbal Communication được đưa vào sử dụng từ năm 1956 bởi Jurgen Ruesch – bác sĩ tâm thần và tác giả của cuốn sách: “Giao tiếp phi ngôn ngữ”. Sau đó, giao tiếp phi ngôn ngữ đã được công nhận trong nhiều thế kỷ như một phần quan trọng của phương thức giao tiếp.
Giao tiếp phi ngôn ngữ là truyền tải thông điệp ra bên ngoài khi giao tiếp
Giao tiếp phi ngôn ngữ là một trong phương thức giao tiếp thủ công, để truyền tải, nhận thông tin mà không cần sử dụng đến lời nói hay viết. Nó bao gồm tất cả các thao tác của từng bộ phận cơ thể khác nhau thể hiện qua khuôn mặt, nụ cười, ánh mắt, giọng điệu, dáng đứng, khoảng cách….Nói một cách nôm na thì giao tiếp phi ngôn ngữ là cách gửi và nhận thông điệp từ những gì mà chúng ta thể hiện ra bên ngoài khi giao tiếp.
Đôi khi sử dụng giao tiếp phi ngôn ngữ có thể khiến cho mọi người cảm thấy thoải mái khi giao tiếp, giúp xây dựng lòng tin, lôi kéo người khác về phía bạn, hoặc có thể xúc phạm, gây sự nhầm lẫn, giảm hiệu quả những gì mà bạn cố gắng truyền đạt. Những thông điệp này không dừng lại khi bạn ngưng nói mà ngay cả khi bạn im lặng thì bạn vẫn đang giao tiếp không lời.
Trong một số trường hợp, những gì phát ra từ miệng và những gì bạn truyền đạt thông qua ngôn ngữ cơ thể có thể là 2 điều hoàn toàn khác nhau. Nếu bạn nói 1 đằng còn ngôn ngữ cơ thể làm một nẻo thì người nghe có thể cảm thấy bạn đang không trung thực với họ.
Xem thêm:
- Khiếm nhã là gì? Cách ứng xử với hành động, lời lẽ khiếm nhã
- Giải đáp: Lời nói đãi bôi là gì? Mời đãi bôi nghĩa là gì?
Vai trò của giao tiếp phi ngôn ngữ là gì?
Trong xã hội hiện đại, đặc biệt là những công việc kinh doanh, thì giao tiếp phi ngôn ngữ nhất là có tầm quan trọng rất lớn. Điều này giúp cho mỗi trường trở nên tinh tế hơn, kiềm chế được cảm xúc cũng như ý thức, điều khiển được ngôn ngữ của cơ thể tốt hơn. Cụ thể:
Giao tiếp phi ngôn ngữ có vai trò quan trọng giúp mỗi người trở nên tinh tế hơn
Tăng sự kết nối giữa các mối quan hệ: Giao tiếp phi ngôn ngữ làm thức đẩy sự gần gũi, thân mật trong mối quan hệ giữa các cá nhân với nhau.
Thể hiện thay cho lời nói: Đôi khi lời nói chưa truyền đạt được hết ý thì ngôn ngữ cơ thể sẽ thay bạn làm được điều đó. Trong một số tình huống khi không nghe thấy (chẳng hạn như nơi làm việc ồn ào) hay người giao tiếp gặp khó khăn về khả năng lắng nghe.
Củng cố ý nghĩa mà bạn muốn truyền đạt: Kết hợp giao tiếp phi ngôn ngữ với lời nói thì có thể giúp ý quan trọng thêm rõ ràng và củng cố tốt hơn.
Điều chỉnh cuộc trò chuyện: Những tín hiệu phi ngôn ngữ có thể giúp điều chỉnh dòng chảy cuộc trò chuyện và cho biết phần đầu và cuối của tin nhắn hoặc chủ đề.
Các loại giao tiếp phi ngôn ngữ
Nghiên cứu khoa học về giao tiếp và hành vi phi ngôn ngữ đã xác định được các kiểu giao tiếp phi ngôn ngữ khác nhau. Đó là:
Biểu cảm gương mặt (Facial Expression)
Khuôn mặt con người cực kỳ đa dạng biểu cảm, có thể truyền tải rất nhiều cảm xúc mà không cần thông qua lời nói. Vẻ mặt của một con người thường là thứ đầu tiên mà chúng ta nhìn thấy, thậm chí còn nhìn thấy trước khi nghe họ nói.
Mặc dù giao tiếp, hành vi phi ngôn ngữ có thể khác nhau, nhưng những biểu hiện trên khuôn mặt khi vui, buồn, hạnh phúc, tức giận hay sợ hãi…thường giống nhau giữa các nền văn hóa.
Giao tiếp bằng biểu cảm trên gương mặt giúp bạn có thể biểu thị được những gì mình nói ra hay có nhiều trải nghiệm chân thực, chính xác hơn.
Cử chỉ (Gesture)
Cử chỉ là các chuyển động, tín hiệu có chủ ý được hình thành trong cuộc sống hàng ngày của bạn. Bạn có thể chỉ tay, vẫy tay, vẫy gọi hoặc dùng tay khi tranh luận hay sôi nổi, thể hiện bản thân bằng cử chỉ mà không cần lời nói. Tuy nhiên, khi sử dụng cử chỉ bạn nên lưu ý vì ý nghĩa của một số cử chỉ có thể khác nhau giữa các nền văn hóa.
Cử chỉ trong giao tiếp phi ngôn ngữ giúp bạn truyền đạt ý nghĩa không cần nói
Ví dụ, mặc dù ký hiệu “OK” được làm bằng tay để truyền đạt các thông điệp tích cực ở những quốc gia sử dụng ngôn ngữ tiếng Anh. Tuy nhiên, cử chỉ này lại được coi là hành vi xúc phạm ở các quốc gia khác như: Đức, Nga và Brazil. Vì vậy, bạn cần phải cẩn thận khi sử dụng các cử chỉ để tránh gây ra hiểu lầm không đáng có.
Ngữ điệu (Paralinguistics)
Tiếng nói không chỉ là những gì mà bạn nói ra mà đó còn là cách để bạn thể hiện chúng. Khi bạn nói, ngoài việc lắng nghe nội dung thì đối phương còn chú ý đến âm lượng, tốc độ, giọng điệu, âm sắc….mà bạn truyền đạt.
Khi được nói bằng một giọng mạnh mẽ, người nghe có thể hiểu được đó là sự nhiệt tình, tán thành. Nhưng nếu lời nói với giọng ngập ngừng, đó có thể là sự thể hiện của sự không đồng tình, thiếu quan tâm.
Ngôn ngữ cơ thể và tư thế (Body Language & Posture)
Tư thế và chuyển động giúp bạn có thể truyền tải lượng lớn thông tin khi giao tiếp. Kiểu giao tiếp phi ngôn ngữ này bao gồm các tư thế, lập trường, các chuyển động tinh tế mà bạn thể hiện.
Ngôn ngữ cơ thể, tư thế chuyển động giúp bạn truyền tải thông tin tinh tế
Mặc dù những giao tiếp phi ngôn ngữ này có thể chỉ ra cảm xúc, thái độ của người nói. Tuy nhiên, theo nhiều nghiên cứu cho rằng ngôn ngữ cơ thể tinh tế hơn, dứt khoát hơn nhiều so với những gì mà chúng ta suy nghĩ.
Giao tiếp qua xúc giác (Haptics)
Giao tiếp qua xúc giác đó là sự đụng chạm cơ thể để truyền đạt sự thông cảm, tình cảm và những cảm xúc khác. Ví dụ, một cái ôm ấm áp, một cái nắm tay kiểm soát, một cái vỗ nhẹ vào đầu…
Trong cuốn sách Giao tiếp của tác giả Julia Wood: “Cuộc gặp gỡ hàng ngày” , tác giả viết rằng sự đụng chạm cũng được sử dụng để giao tiếp thể hiện địa vị và quyền lực. Những người có địa vị cao thường có xu hướng xâm phạm không gian cá nhân của người khác với cường độ và tần suất cao hơn những người có địa vị thấp.
Sự khác biệt về giới tính cũng đóng vai trò trong cách mọi người sử dụng giao tiếp qua xúc giác để truyền đạt ý nghĩa. Đối với phụ nữ thường có xu hướng sử dụng đụng chạm để thể hiện sự quan tâm, chăm sóc. Còn đàn ông thường sử dụng đụng chạm khi giao tiếp để khẳng định quyền lực, kiểm soát người khác.
Giao tiếp bằng mắt (Eye Gaze)
Đôi mắt đóng vai trò quan trọng trong giao tiếp phi ngôn ngữ. Những hành vi như: nhìn, tốc độ chớp mắt, nhìn chằm chằm…là những hành vi phi ngôn ngữ quan trọng.
Giao tiếp bằng mắt đóng vai trò quan trọng trong giao tiếp phi ngôn ngữ
Theo nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, khi mọi người bắt gặp ai đó, điều gì đó khiến cho họ cảm thấy hứng thú thì tỷ lệ chớp mắt sẽ tăng lên và đồng tử giãn ra. Việc bạn nhìn ai đó có thể truyền đạt nhiều điều, bao gồm đó là sự quan tâm, tình cảm, sự hấp dẫn hay ánh mắt thù địch. Giao tiếp bằng mắt rất quan trọng trong giúp duy trì mạch truyện, đánh giá mức độ quan tâm cũng như phản ứng của người khác.
Vẻ bề ngoài (Appearance)
Sự lựa chọn về kiểu dáng, màu sắc, quần áo, kiểu tóc hay các yếu tố liên quan đến ngoại hình cũng được coi là một phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ. Đặc biệt trong xã hội hiện nay dễ thấy ngoại hình có một ảnh hưởng quan trọng trong việc nhìn nhận một người.
Có những công việc cần đến một ngoại hình sáng mới có thể thể hiện được đẳng cấp và giá trị. Từ đó giúp cho sức mạnh lời nói cũng tăng lên hoặc giảm xuống. Nói có vẻ hơi tiêu cực nhưng thực chất đối với xã hội hiện đại như ngày nay thì điều này lại đúng.
Tư thế và thái độ
Tư thế đứng/ ngồi trong giao tiếp phản ánh thái độ của bạn. Để đạt được hiệu quả trong giao tiếp phi ngôn ngữ thì bạn tránh thái độ kênh kiệu, không tôn trọng đối phương cũng không nên tỏ ra lúng túng trong buổi gặp gỡ. Bên cạnh đó, cũng không nên dùng thái độ thờ ơ, lạnh lùng khi nói chuyện.
Bên cạnh thái độ thì tư thế khi trò chuyện bạn cũng cần chú ý trong giao tiếp phi ngôn ngữ. Trong khi đang ngồi trò chuyện với nhau bạn không nên nhìn về hướng khác. Điều này cho thấy bạn đang không tập trung và có thái độ không quan tâm đến đối phương. Hay việc ngáp, thở dài khi trò chuyện cũng là điều khiếm nhã trong cuộc nói chuyện.
Cách cải thiện kỹ năng giao tiếp phi ngôn ngữ
Nếu bạn muốn cải thiện và phát triển khả năng giao tiếp phi ngôn ngữ thì những mẹo dưới đây sẽ giúp ích cho bạn:
Chú ý đến hành vi của bạn
Chú ý những cử chỉ bạn thể hiện, khi bạn cảm thấy vui vẻ so với khi bạn buồn bã. Hãy suy nghĩ nên thay đổi giọng nói của bạn như thế nào tùy theo những cảm xúc mà bạn cảm nhận được. Nhận ra được xu hướng giao tiếp phi ngôn ngữ qua cử chỉ của chính bạn là bước đầu tiên giúp bạn cải thiện hơn về khả năng giao tiếp phi ngôn ngữ của mình. Điều này giúp bạn có cái nhìn sâu sắc hơn về cảm giác của bạn nếu bạn gặp khó khăn trong việc diễn đạt thành lời.
Chú ý đến hành vi của mình để cải thiện giao tiếp phi ngôn ngữ
Âm lượng của giọng nói
Một trong những cách để biết được tâm trạng của người khác đó chính là âm lượng giọng nói. Tùy theo cách nói mà bạn có thể điều chỉnh âm lượng của mình để thể hiện cảm xúc hoặc hiểu được cảm xúc của đối phương.
Ví dụ khi bạn hào hứng kể câu chuyện nào đó thì âm lượng thường lớn, giọng điệu sôi nổi, thể hiện tâm trạng bạn đang tốt. Còn khi âm lượng nhỏ nhẹ, nói chuyện chậm rãi, nét mặt u sầu bạn cũng có thể hiểu rằng họ đang có chuyện buồn.
Suy nghĩ trước khi hành động
Nhiều hành vi bất giác mà bạn thể hiện ra khi chưa suy nghĩ cẩn thận có thể dễ dẫn đến những hậu quả khôn lường. Vì vậy, bạn cần rèn luyện bản thân bình tĩnh trước các tình huống, suy nghĩ kỹ trước khi hành động. Điều đó sẽ giúp bạn loại bỏ hoặc thay thế các hành vi phi ngôn ngữ mà bạn đang muốn thay đổi.
Đặt câu hỏi
Một số kiểu giao tiếp phi ngôn ngữ được hiểu theo nhiều ý nghĩa khác nhau khi đặt trong các nền văn hóa khác nhau. Đôi lúc trong giao tiếp bạn sẽ không thực sự hiểu được suy nghĩ của đối phương, có thể do cử chỉ, điệu bộ, lời nói không nhất quán. Điều này khiến bạn khó hiểu được các dấu hiệu phi ngôn ngữ của ai đó.
Biết cách đặt câu hỏi cho bản thân để hiểu đúng ý nghĩa của cuộc giao tiếp
Vậy thì đừng ngần ngại khi đặt câu hỏi như: “Tôi nhận thấy rằng bạn sẽ không nhìn vào mắt tôi khi chúng ta nói chuyện.” hay “ Có phải điều anh/chị đang nói có nghĩa là?”, “Vậy điều anh muốn nói là..?” Hãy cho họ cơ hội để giải thích cũng như trình bày được cảm giác của họ để bạn có thể biết chắc chắn mình đang hiểu đúng ý nghĩa của cuộc giao tiếp đó.
Học hỏi từ người khác
Học hỏi từ người khác cũng là một trong những cách để bạn cải thiện kỹ năng giao tiếp phi ngôn ngữ hiệu quả. Bằng cách quan sát xem cách những người xung quanh khi giao tiếp không cần lời nói như: “Nét mặt của họ nói lên điều gì?”, “ Họ sử dụng cử chỉ như thế nào?”…
Từ đó, giúp chúng ta có thể nhận ra được các hành vi ngôn ngữ mà bạn muốn áp dụng cho bản thân.
Có thể thấy giao tiếp phi ngôn ngữ có vai trò quan trọng trong việc truyền đạt ý nghĩa thông tin cho người khác. Mong rằng qua bài viết trên đây về phi ngôn ngữ là gì, cũng như các cách cải thiện kỹ năng giao tiếp sẽ giúp bạn có thể giao tiếp rõ ràng và truyền cảm hơn. Chúc bạn thành công!
