Biến dị tổ hợp là nội dung rất quan trọng trong sinh học 9 và thường hay xuất hiện trong bài kiểm tra, bài thi cuối kỳ. Vậy biến dị tổ hợp là gì? Nguyên nhân, ý nghĩa và cách tính như nào? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết về kiến thức này qua những thông tin dưới đây nhé.
Nội dung chính
Biến dị tổ hợp là gì?
Biến dị tổ hợp chính là các tổ hợp các tính trạng của cá thể bố và cá thể mẹ trong quá trình sinh sản. Trong đó, những tổ hợp đột biến có thể sẽ được sinh ra từ sự phân li độc lập của các yếu tố di truyền (nhiễm sắc thể) và sự liên kết ngẫu nhiên của chúng trong quá trình thụ tinh. Sự liên kết này chính là cơ chế làm phát sinh ra biến dị tổ hợp.
Tìm hiểu về khái niệm biến dị tổ hợp
Biến dị tổ hợp trong tự nhiên vô cùng phong phú và đa dạng. Tuy nhiên, chúng ta vẫn có thể dự đoán trước được kích thước, tần suất xuất hiện của biến dị tổ hợp. Từ đó kịp thời có điều chỉnh hoặc can thiệp vào quá trình phát sinh ra giao tử và quá trình thụ tinh để hạn chế mắc thấp nhất.
Nguyên nhân biến dị tổ hợp
Sau khi hiểu được khái niệm biến dị tổ hợp là gì, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết về nguyên nhân hình thành nên nó. Biến dị tổ hợp chủ yếu được phát sinh ra từ 3 nguyên nhân chính sau đây:
– Do quá trình phát sinh giao tử giữa cá thể đực và cá thể cái.
– Do quá trình thụ tinh.
– Do hoán vị gen.
Tuy nhiên, biến dị tổ hợp lại chỉ xuất hiện ở những loài sinh sản hữu tính. Đối với trường hợp sinh sản vô tính thì hầu hết đều không có biến dị tổ hợp, bởi vì chúng chỉ có quá trình giảm phân mà không phát sinh ra quá trình thụ tinh.
Ý nghĩa của biến dị tổ hợp
Với những thông tin bên trên, chắc chắn các bạn đã hiểu rõ biến dị tổ hợp là gì rồi đúng không nào? Tiếp theo chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết về ý nghĩa của biến dị tổ hợp.
Biến dị tổ hợp được áp dụng để chọn giống cây trồng tốt
Biến dị tổ hợp có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong đời sống tự nhiên. Đây được xem là nguồn biến dị của các sinh vật, góp phần làm tăng tính đa dạng và phong phú của các chủng loại. Do đó, biến dị tổ hợp đã trở thành nguồn cung ứng không thể thiếu được cho quá trình tiến hóa của các loài sinh vật.
Bên cạnh đó, người ta còn có thể phân tích thêm những đặc điểm, dựa vào biến dị tổ hợp để lựa chọn ra giống phù hợp hoặc lai tạo giống mới. Bởi trong quá trình phát sinh giao tử và thụ tinh, cá thể con có thể kế thừa những tính trạng đã có sẵn ở trên cá thể bố và mẹ, hoặc là có thêm những tính trạng mới khác. Những cá thể có gen trội hơn sẽ được giữ lại, đồng thời những cá thể có gen lặn thì sẽ bị bỏ qua.
Ví dụ về biến dị tổ hợp
Sau khi tìm hiểu về biến dị tổ hợp là gì sinh 9, nguyên nhân và vai trò của biến dị tổ hợp là gì ở bên trên, để các bạn hiểu rõ hơn, chúng tôi sẽ đưa ra những ví dụ cụ thể bên dưới đây.
– Ví dụ 1: Cho 2 loại, một là hạt đậu màu vàng có vỏ trơn và hai là hạt đậu màu xanh có vỏ nhăn. Sau khi lai giữa 2 loại trên, chúng ta sẽ thu được các kiểu hình hoàn toàn mới là: Hạt vàng – vỏ nhăn và hạt xanh – vỏ trơn. Các kiểu hình mới này khác hẳn kiểu hình đã cho lúc ban đầu nên là biến dị tổ hợp.
– Ví dụ 2: Bố có đặc điểm mắt nhỏ và mũi thấp, còn mẹ có đặc điểm là mắt to và mũi cao. Con gái sinh ra sẽ sở hữu đặc điểm di truyền từ bố và mẹ là mắt nhỏ, mũi cao. Như vậy, con gái chính là biến dị tổ hợp.
– Ví dụ 3: Cá thể đực là quạ đen và cá thể cái là quạ khoang. Các con của chúng đều là con lai, màu lông có những đặc điểm di truyền từ cả bố và mẹ. Vậy nên, đây là trường hợp biến dị tổ hợp.
Biến dị tổ hợp xuất hiện ở đời con với những đặc điểm lai cả bố lẫn mẹ
Các loại biến dị tổ hợp
Sau khi hiểu rõ thế nào là biến dị tổ hợp, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết về các loại biến dị tổ hợp. Biến dị chính là sự thay đổi về kiểu hình của một cá thể sinh vật, làm cho nó khác với những cá thể khác ở trong một quần thể nào đó. Trong biến dị được chia thành 2 loại là biến dị di truyền và biến dị không di truyền. Biến dị tổ hợp chính là một phần của biến dị di truyền.
Về cơ bản thì trong biến dị tổ hợp, các tính trạng, vật chất di truyền hay kiểu gen ở đời con sẽ được sắp xếp lại từ những tính trạng có sẵn ở đời bố mẹ. Cá thể mới có thể sở hữu những đặc điểm tương tự với bố mẹ, hoặc cũng có thể lai tạo, hình thành nên tính trạng mới.
Cách tính số loại biến dị tổ hợp
Dưới đây là các bước tính số loại biến dị tổ hợp chuẩn xác:
– Bước 1: Đầu tiên, chúng ta phải lần lượt xét từng cặp gen theo các tính trạng đã được nêu ra ở đề bài đã cho.
– Bước 2: Sau đó, hãy tính tỉ lệ kiểu hình giống bố và mẹ từ những cặp gen đã cho.
– Bước 3: Cuối cùng, chúng ta tính tỉ lệ xuất hiện của các biến dị tổ hợp ở đời con bằng cách lấy 1 trừ đi tỉ lệ kiểu hình giống đời bố và mẹ.
Ví dụ: Cho phép lai P: AaBbDdEe x aaBbDDEe, biết mỗi gen sẽ quy định một tính trạng, không lập bảng hãy tính:
a/ Số loại biến dị tổ hợp ở đời con F1.
b/ Tỉ lệ kiểu hình mang 3 tính trạng trội ở đời con F1.
Hình ảnh minh họa tỉ lệ biến dị tổ hợp ở các đời sau
Bài giải:
a, Aa x aa sẽ tạo ra 2 loại kiểu hình là 1 trội : 1 lặn.
Bb x Bb cũng tạo ra 2 loại kiểu hình là 3 trội : 1 lặn.
DD x Dd thì chỉ tạo ra kiểu hình trội.
Ee x Ee thì tạo ra 2 loại kiểu hình là 3 trội : 1 lặn.
Số kiểu hình tạo ra là: 2 x 2 x 2 = 8
Có 2 kiểu hình giống bố mẹ => còn 6 kiểu hình không giống với bố mẹ, nên có 6 loại biến dị tổ hợp.
b, Tỉ lệ mang 3 tính trạng trội ở con là:
(Có 2 TH xảy ra là kiểu hình A, a là trội và kiểu hình A, a là lặn)
A_…. + aa….. = 0,5 x 0,75 x 0,25 x 2 + 0,75 x 0,75 x 0,5 = 46,875%
Hy vọng bài viết này mang đến những thông tin hữu ích để các bạn có thể hiểu rõ biến dị tổ hợp là gì? Ý nghĩa và cách tính biến dị tổ hợp cho chuẩn xác. Nếu có vấn đề gì chưa rõ về nội dung sinh học này, các bạn hãy bình luận ở bên dưới để được giải đáp chi tiết nhé.
