Biến dị tổ hợp là nội dung rất quan trọng trong sinh học 9 và thường hay xuất hiện trong bài kiểm tra, bài thi cuối kỳ. Vậy biến dị tổ hợp là gì? Nguyên nhân, ý nghĩa và cách tính như nào? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết về kiến thức này qua những thông tin dưới đây nhé.
Nội dung chính
Biến dị tổ hợp là gì?
Biến dị tổ hợp chính là các tổ hợp các tính trạng của cá thể bố và cá thể mẹ trong quá trình sinh sản. Trong đó, những tổ hợp đột biến có thể sẽ được sinh ra từ sự phân li độc lập của các yếu tố di truyền (nhiễm sắc thể) và sự liên kết ngẫu nhiên của chúng trong quá trình thụ tinh. Sự liên kết này chính là cơ chế làm phát sinh ra biến dị tổ hợp.
Tìm hiểu về khái niệm biến dị tổ hợp
Biến dị tổ hợp trong tự nhiên vô cùng phong phú và đa dạng. Tuy nhiên, chúng ta vẫn có thể dự đoán trước được kích thước, tần suất xuất hiện của biến dị tổ hợp. Từ đó kịp thời có điều chỉnh hoặc can thiệp vào quá trình phát sinh ra giao tử và quá trình thụ tinh để hạn chế mắc thấp nhất.
Nguyên nhân biến dị tổ hợp
Biến dị tổ hợp chủ yếu được phát sinh ra từ 3 nguyên nhân chính sau đây:
- Do quá trình phát sinh giao tử giữa cá thể đực và cá thể cái.
- Do quá trình thụ tinh.
- Do hoán vị gen.
Tuy nhiên, biến dị tổ hợp lại chỉ xuất hiện ở những loài sinh sản hữu tính. Đối với trường hợp sinh sản vô tính thì hầu hết đều không có biến dị tổ hợp, bởi vì chúng chỉ có quá trình giảm phân mà không phát sinh ra quá trình thụ tinh.
Biến dị tổ hợp xuất hiện ở hình thức sinh sản nào?
Trả lời: Biến dị tổ hợp xuất hiện ở hình thức sinh sản hữu tính.
Vai trò, ý nghĩa của biến dị tổ hợp
Ý nghĩa của biến dị tổ hợp
Biến dị tổ hợp có ý nghĩa vô cùng quan trọn cho quá trình chọn giống và tiến hóa. Cụ thể:
- Trong tiến hoá: Tính đa dạng của biến dị tổ hợp giúp cho mỗi loài có khả năng phân bố và thích nghi tại nhiều môi trường sống khác nhau. Điều này làm tăng khả năng đấu tranh và sinh tồn của chúng.
Biến dị tổ hợp được áp dụng để chọn giống cây trồng tốt
- Trong chọn giống: Tính đa dạng của biến dị tổ hợp ở vật nuôi và cây trồng đã giúp con người có điều kiện để chọn và giữ lại những dạng phù hợp nhằm tạo ra giống mới có năng suất và chất lượng tốt nhất.
Vai trò của biến dị tổ hợp
Trong quá trình lựa chọn giống, người ta luôn giữ lại những kiểu gen tốt và loại bỏ kiểu gen xấu. Điều này để nhằm đáp ứng những nhu cầu phức tạp và đa dạng trong cuộc sống.
Biến dị tổ hợp là một nguồn nguyên liệu biến dị di truyền thứ cấp, nó cung cấp cho tiến hoá. Nhờ những biến dị này mà từ 1 vài loài ban đầu có thể tạo nên nhiều loài mới. Trong phương pháp chọn giống dựa trên cơ chế biến dị tổ hợp, đã đề xuất những phương pháp lai giống nhằm tạo giống có giá trị nhanh chóng.
Tóm lại, biến dị tổ hợp không chỉ đơn thuần là một hiện tượng sinh học mà còn mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho sự tồn tại, tiến hóa và phát triển của các loài động vật, thực vật trên trái đất. Đóng góp của nó không chỉ nằm trong lĩnh vực khoa học mà còn lan rộng đến nhiều lĩnh vực khác nhau, từ y học đến nông nghiệp và cả việc hiểu rõ hơn về sự tiến hóa của cuộc sống trên hành tinh chúng ta.
Ví dụ về biến dị tổ hợp
Sau khi tìm hiểu về biến dị tổ hợp là gì sinh 9, nguyên nhân và vai trò của biến dị tổ hợp là gì ở bên trên, để các bạn hiểu rõ hơn, chúng tôi sẽ đưa ra những ví dụ cụ thể bên dưới đây.
– Ví dụ 1: Cho 2 loại, một là hạt đậu màu vàng có vỏ trơn và hai là hạt đậu màu xanh có vỏ nhăn. Sau khi lai giữa 2 loại trên, chúng ta sẽ thu được các kiểu hình hoàn toàn mới là: Hạt vàng – vỏ nhăn và hạt xanh – vỏ trơn. Các kiểu hình mới này khác hẳn kiểu hình đã cho lúc ban đầu nên là biến dị tổ hợp.
– Ví dụ 2: Bố có đặc điểm mắt nhỏ và mũi thấp, còn mẹ có đặc điểm là mắt to và mũi cao. Con gái sinh ra sẽ sở hữu đặc điểm di truyền từ bố và mẹ là mắt nhỏ, mũi cao. Như vậy, con gái chính là biến dị tổ hợp.
– Ví dụ 3: Cá thể đực là quạ đen và cá thể cái là quạ khoang. Các con của chúng đều là con lai, màu lông có những đặc điểm di truyền từ cả bố và mẹ. Vậy nên, đây là trường hợp biến dị tổ hợp.
Biến dị tổ hợp xuất hiện ở đời con với những đặc điểm lai cả bố lẫn mẹ
Các loại biến dị tổ hợp
Biến dị chính là sự thay đổi về kiểu hình của một cá thể sinh vật, làm cho nó khác với những cá thể khác ở trong một quần thể nào đó. Trong biến dị được chia thành 2 loại là biến dị di truyền và biến dị không di truyền. Biến dị tổ hợp chính là một phần của biến dị di truyền.
Về cơ bản thì trong biến dị tổ hợp, các tính trạng, vật chất di truyền hay kiểu gen ở đời con sẽ được sắp xếp lại từ những tính trạng có sẵn ở đời bố mẹ. Cá thể mới có thể sở hữu những đặc điểm tương tự với bố mẹ, hoặc cũng có thể lai tạo, hình thành nên tính trạng mới.
Cách tính số loại biến dị tổ hợp
Dưới đây là các bước tính số loại biến dị tổ hợp chuẩn xác:
– Bước 1: Đầu tiên, chúng ta phải lần lượt xét từng cặp gen theo các tính trạng đã được nêu ra ở đề bài đã cho.
– Bước 2: Sau đó, hãy tính tỉ lệ kiểu hình giống bố và mẹ từ những cặp gen đã cho.
– Bước 3: Cuối cùng, chúng ta tính tỉ lệ xuất hiện của các biến dị tổ hợp ở đời con bằng cách lấy 1 trừ đi tỉ lệ kiểu hình giống đời bố và mẹ.
Ví dụ: Cho phép lai P: AaBbDdEe x aaBbDDEe, biết mỗi gen sẽ quy định một tính trạng, không lập bảng hãy tính:
a/ Số loại biến dị tổ hợp ở đời con F1.
b/ Tỉ lệ kiểu hình mang 3 tính trạng trội ở đời con F1.
Hình ảnh minh họa tỉ lệ biến dị tổ hợp ở các đời sau
Bài giải:
a, Aa x aa sẽ tạo ra 2 loại kiểu hình là 1 trội : 1 lặn.
Bb x Bb cũng tạo ra 2 loại kiểu hình là 3 trội : 1 lặn.
DD x Dd thì chỉ tạo ra kiểu hình trội.
Ee x Ee thì tạo ra 2 loại kiểu hình là 3 trội : 1 lặn.
Số kiểu hình tạo ra là: 2 x 2 x 2 = 8
Có 2 kiểu hình giống bố mẹ => còn 6 kiểu hình không giống với bố mẹ, nên có 6 loại biến dị tổ hợp.
b, Tỉ lệ mang 3 tính trạng trội ở con là:
(Có 2 TH xảy ra là kiểu hình A, a là trội và kiểu hình A, a là lặn)
A_…. + aa….. = 0,5 x 0,75 x 0,25 x 2 + 0,75 x 0,75 x 0,5 = 46,875%
Hy vọng bài viết này mang đến những thông tin hữu ích để các bạn có thể hiểu rõ biến dị tổ hợp là gì? Ý nghĩa và cách tính biến dị tổ hợp cho chuẩn xác. Nếu có vấn đề gì chưa rõ về nội dung sinh học này, các bạn hãy bình luận ở bên dưới để được giải đáp chi tiết nhé.
