Kinh tế tri thức là một khái niệm mà chúng ta đã được học trong môn Địa 11 và đây cũng là thuật ngữ được giới kinh doanh nhắc đến nhiều hiện nay. Vậy kinh tế tri thức là gì? Đặc điểm và biểu hiện của nền kinh tế tri thức như thế nào? Bài viết dưới đây sẽ giải đáp cho bạn.
Nội dung chính
Khái niệm kinh tế tri thức là gì?
Kinh tế tri thức là một khái niệm chỉ mô hình kinh tế sử dụng tri thức để phát triển, sản xuất hàng hóa, dịch vụ thông qua tri thức để sử dụng nguồn lực lao động.
Kinh tế tri thức là những kiến thức, thông tin để phát triển kinh tế
Thuật ngữ kinh tế tri thức tiếng Anh là Knowledge Economy bao gồm các hoạt động chuyển giao, nghiên cứu công nghệ….để tạo ra của cải vật chất, nhằm nâng cao giá trị tinh thần của con người.
Có thể nói, kinh tế tri thức càng phát triển sẽ càng tạo ra nhiều của cải có giá trị mà không tốn quá nhiều chi phí về nhân lực, vật lực; xã hội sẽ càng trở nên hiện đại, văn minh hơn. Nền kinh tế tri thức chính là yếu tố giúp cho đời sống vật chất, tinh thần của con người ngày càng được cải thiện hơn so với trước đây, sử dụng tri thức để vận dụng nguồn lực kinh tế.
Nền tảng của nền kinh tế tri thức là gì?
Các yếu tố tạo nên nền tảng cho kinh tế tri thức đó là: tri thức, thông tin, công nghệ thông tin và truyền thông. Trong đó:
- Thông tin: Được đưa ra để chia sẻ, tái sử dụng nhằm mục đích tạo ra những giá trị mới, giúp nâng cao năng suất, chất lượng cho xã hội.
- Tri thức: Đây được xem là tài sản quan trọng giúp củng cố, giữ gìn cũng như vận dụng nguồn lực lao động vào thực tế giúp nền kinh tế vượt trội nhanh chóng.
- Công nghệ thông tin và truyền thông: Là nơi cung cấp cho nền kinh tế tri thức các công cụ để có thể truyền tải và xử lý dữ liệu hiệu quả.
Vai trò của nền kinh tế tri thức như thế nào?
Trong bối cảnh hiện nay thì nền kinh tế tri thức có vai trò rất quan trọng giúp một quốc gia phát triển mạnh mẽ và khẳng định vị thế của mình. Chính vì vậy, các quốc gia đều luôn đầu tư vào tri thức, đầu tư đào tạo con người. Nền kinh tế tri thức giúp:
- Tăng cường hiệu quả, tăng năng suất chất lượng cho sản xuất hàng hóa, dịch vụ.
- Tạo ra nhiều cơ hội mới trong việc làm cho người lao động có kỹ năng cao.
Nền kinh tế tri thức có vai trò quan trọng giúp phát triển quốc gia mạnh mẽ
- Thúc đẩy khoa học, công nghệ phát triển góp phần giải quyết các vấn đề về môi trường, xã hội.
- Nâng cao thu nhập, chất lượng và tiêu dùng cho cuộc sống của người dân.
- Tăng cường sự cạnh tranh trên quốc tế cho các doanh nghiệp và quốc gia.
Những đặc điểm của nền kinh tế tri thức
Hầu hết các quốc gia đều chọn lựa con đường tri thức để phát triển. Dưới đây là các biểu hiện của nền kinh tế tri thức đó là:
Tri thức là nguồn lao động sản xuất trực tiếp
Có thể hiểu đơn giản tri thức là nguồn động lực để thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế, là nguồn vốn cơ bản đóng vai trò quyết định đối với sản xuất.
Đối với nông nghiệp, con người sử dụng sức mạnh của cơ bắp và đó được xem là nguồn vốn sản xuất. Nhưng đối với công nghiệp thì tiền bạc đóng vai trò là nguồn vốn cơ bản, cũng là động lực để thúc đẩy quá trình sản xuất.
Nói đơn giản thì ai có nhiều tri thức thì người đó sẽ chủ động và thu được nhiều lợi nhuận trong sản xuất. Tri thức được xem là nguồn tài nguyên năng lượng vô hạn, là yếu tố then chốt thúc đẩy sự tăng trưởng của nền kinh tế.
Ưu thế của tri thức chính là không bị mất đi hay hao mòn mà còn được bồi tụ trong quá trình sử dụng. Các dịch vụ, sản phẩm sử dụng tri thức càng cao thì càng có giá trị.
Sản xuất công nghệ là hình thức quan trọng
Kinh tế tri thức là hình thức quan trọng nhất, là cuộc cách mạng số với các lĩnh vực công nghệ tiên tiến vượt bậc như: AI – trí tuệ nhân tạo, Internet, lưu trữ đám mây,…để có thể chuyển hóa thế giới thực thành thế giới số.
Sản xuất công nghệ là hình thức quan trọng nhất
Đối với nền kinh tế công nghiệp thì việc tối ưu hóa, hoàn thiện công nghệ sẵn có tạo nên sức cạnh tranh lớn. Nhưng đối với nền kinh tế tri thức thì cần luôn phải nghiên cứu, sáng tạo không ngừng để sản xuất và cho ra nền công nghệ mới.
Lao động tri thức trong sản xuất chiếm tỉ lệ cao
Cơ cấu sản xuất phụ thuộc vào các ứng dụng khoa học công nghệ, nhất là công nghệ cao. Do đó, việc làm, phân phối hàng hóa, sản xuất có xu hướng chuyển đổi thành công việc văn phòng. Số lượng nhân viên văn phòng tăng lên, số lượng nông dân, công nhân giảm đi, thay vào đó là sự gia tăng của của số lượng nhân viên văn phòng, công nhân tri thức. Cơ cấu lao động thay đổi từ trình độ thấp đổi mới sang lao động trí tuệ.
Điều quan trọng là nguồn lực lao động phải luôn được tri thức hóa. Học tập trở thành nhu cầu tất yếu với mỗi người trong xã hội, làm gia tăng tính cạnh tranh trong thị trường, đòi hỏi con người luôn phải không ngừng học hỏi nếu không sẽ dễ bị tụt hậu. Đầu tư cho sự nghiệp giáo dục đã trở thành một nhu cầu cấp thiết để xây dựng xã hội học tập.
Chỉ có như vậy thì nguồn lực lao động mới mới sáng tạo hơn, không ngừng đổi mới để bắt kịp các những nhu cầu mới nhất của xã hội. Trí tuệ và năng lực luôn là yếu tố mấu chốt mang lại sự phát triển cũng như nâng cao tính cạnh tranh của mỗi quốc gia.
Kinh tế tri thức là hệ quả của toàn cầu hóa
Nền kinh tế tri thức được tạo ra và phát triển bởi lực lượng lao động có trình độ cao. Từ đó, hệ thống sản xuất sẽ có sự kết nối giữa nhiều doanh nghiệp, công ty đến từ các quốc gia trên thế giới. Nhờ vậy, các quốc gia khắp thế giới sẽ tạo ra những công dân toàn cầu có thể làm việc ở bất cứ đất nước nào có cùng trình độ, cần đến nền kinh tế đó và tiến đến toàn cầu hóa.
Kinh tế tri thức tạo ra những công dân toàn cầu, tiến đến toàn cầu hóa
Cơ hội và thách thức của nền kinh tế tri thức
Trong suốt quá trình phát triển nhân lực thì nền kinh tế tri thức là hình thái phát triển cao nhất. Tuy nhiên, sự phát triển đó cũng tạo ra cơ hội và thách thức cho con người:
Cơ hội
Kinh tế tri thức mở ra nhiều cơ hội lớn không chỉ cho Việt Nam mà còn toàn thế giới. Với sự phát triển vượt bậc giúp cho nhân loại có nhiều cơ hội hơn để thúc đẩy nền kinh tế:
- Hoạt động sản xuất kinh doanh có thể áp dụng nguồn năng lượng, nguyên liệu tự nhiên để tạo ra những sản phẩm sạch, không gây ô nhiễm môi trường, tạo tiền đề phát triển bền vững.
- Sản xuất sản phẩm theo nhu cầu của người tiêu dùng giúp cho sự cân bằng giữa cung và cầu, hạn chế được vấn đề hàng tồn kho.
- Luôn có sự sáng tạo liên tục ra cái mới mà không chỉ phát triển từ cái cũ đi lên.
- Quá trình sáng tạo, nghiên cứu của con người luôn không ngừng được thúc đẩy, phát triển và tạo ra những kỹ thuật công nghệ hiện đại.
- Có sự ứng dụng của công nghệ cao trong đó nổi bật là công nghệ thực tế ảo hay còn gọi là VR vào học tập, xây dựng, thiết kế, kiến trúc, thực nghiệm… giúp tiết kiệm được công sức, thời gian, nâng cao năng suất lao động.
Công nghệ thực tế ảo VR giúp tiết kiệm thời gian, nâng cao năng suất lao động
Khó khăn và thách thức trong quá trình phát triển kinh tế tri thức
Bên cạnh những cơ hội ưu thế mà nền kinh tế tri thức mang lại thì con người vẫn còn phải đối mặt với nhiều thách thức mới. Điều này đòi hỏi thế giới phải không ngừng đổi mới, và đưa ra các giải pháp khắc phục.
- Con người bắt buộc phải không ngừng học tập, sáng tạo những cái mới nhằm thức ứng và bắt kịp được thời đại. Từ đó dẫn đến việc con người phải làm việc như một cỗ máy, không có thời gian để nghỉ ngơi, tìm kiếm cái mới.
- Công nghệ, kỹ thuật liên tục thay đổi dẫn tới sự lãng phí, làm ảnh hưởng tới môi trường.
- Sự phân hóa về nghèo, giàu gia tăng, nguy cơ thất nghiệp càng ngày càng nhiều.
- Áp dụng quá nhiều khoa học kỹ thuật, công nghệ hiện đại vào sản xuất như sử dụng rô bốt để thay thế sức lao động của con người dẫn đến việc con người ý lại vào công nghệ và ít vận động hơn, gây ảnh hưởng đến sức khỏe, gây áp lực lên ngành y tế.
- Tình trạng nghiện thiết bị điện tử như máy tính, điện thoại thông minh và lối sống ảo của giới trẻ đang ngày càng tăng cao.
Trong thời đại công nghệ phát triển như hiện nay thì kinh tế tri thức đang ngày càng được mở rộng và phát triển hơn, đó là bước đi tất yếu của tất cả các quốc gia. Mong rằng bài viết này đã giúp bạn hiểu hơn về kinh tế tri thức là gì và tầm quan trọng của nó.
